BULLYING: ΟΡΙΣΜΟΣ, ΕΙΔΗ & ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟ

Τι Είναι Το Bullying (Μπούλινγκ);

Το bullying είναι μία μορφή βίας. Προς ώρας δεν υπάρχει ένας επίσημος, νομικά κατοχυρωμένος ορισμός για το bullying. Τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για να θεωρηθεί μία συμπεριφορά ως bullying, συνήθως συμπεριλαμβάνουν : 1) Την επανάληψη (μία συμπεριφορά επαναλαμβανόμενη και όχι μεμονωμένη), 2) Την πρόθεση να προκληθεί συναισθηματική ή σωματική βλάβη στον άλλον, 3) Την ανισότητα ισχύος μεταξύ των δύο ατόμων (ή ομάδων).

Βάσει των παραπάνω στοιχείων, το bullying είναι μία εκούσια, βίαιη συμπεριφορά προς κάποιο πρόσωπο ή ομάδα συγκριτικά πιο αδύναμη.

Όταν αναφερόμαστε σε σχολικό bullying, εννοούμε το bullying που λαμβάνει χώρα στο σχολικό πλαίσιο. 

(Πηγές: Antibullying AllianceUK Government και NSPCC)

 

Ποια Είναι Τα Είδη Του Bullying Στο Σχολείο;

Υπάρχουν διάφορες κατηγοριοποιήσεις του school bullying, ανάλογα με το μέσο που χρησιμοποιείται, την παρατηρούμενη συμπεριφορά ή τις επιπτώσεις που έχει στο άτομο που το λαμβάνει. Εδώ θα εξετάσουμε κάποιες από τις πιο βασικές κατηγορίες. 

Οι παρακάτω κατηγορίες δεν είναι αμοιβαία αποκλειόμενες και δεν είναι πάντα ξεκάθαρες. Για παράδειγμα, ένα παιδί μπορεί να λάβει ταυτόχρονα σωματικό, κοινωνικό και συναισθηματικό bullying.

Σωματική Βία

Το bullying μέσω σωματικής βίας είναι ίσως το πιο εύκολο να παρατηρηθεί από το θύμα και άλλους μάρτυρες. Οι συμπεριφορές συχνά συμπεριλαμβάνουν οποιουδήποτε είδους φυσικά επιθετική συμπεριφορά.

Λεκτική Βία

Το bullying μέσω λεκτικής βία αφορά την χρήση λόγου με πρόθεση τον εκφοβισμό.

Συναισθηματική Βία

Το Bullying μέσω συναισθηματικής βίας αναφέρεται στον συναισθηματικό εκφοβισμό ενός ατόμου.

Σεξουαλική Βία

Το bullying μέσω σεξουαλικής βίας αναφέρεται στην άσκηση δύναμης και βίας με στόχο τη σεξουαλική συναναστροφή ή την χρήση του ατόμου με σεξουαλικές προθέσεις.

Ηλεκτρονική Βία (Cyber Bullying)

Τέλος, το cyber bullying είναι bullying που πραγματοποιείται διαδικτυακά. Μπορεί να ανήκει σε οποιαδήποτε από τις παραπάνω κατηγορίες. Σε αντίθεση με το bullying που γίνεται στο φυσικό μας περιβάλλον, το cyber bullying μπορεί να μας ακολουθεί παντού, όσο έχουμε πρόσβαση στις ηλεκτρονικές μας συσκευές και το διαδίκτυο.

Ο ρόλος των παιδαγωγών και δασκάλων είναι κομβικός στη θετική διαμεσολάβηση και επίλυση προβλημάτων, τον παραδειγματισμό μέσω επανάληψης και παιχνιδιού, τις ασκήσεις συναισθηματικής νοημοσύνης, την ανάπτυξη του συναισθηματικού λεξιλογίου των παιδιών, ασκήσεις μοιράσματος και το συνεργατικό παιχνίδι. Εκφοβισμός που προέρχεται από τους παιδαγωγούς προς τα παιδιά, συχνά με το πρόσχημα των πειθαρχικών μεθόδων διαπαιδαγώγησης, είναι εξίσου συχνός.

Σχολικός Εκφοβισμός Στο Δημοτικό

Στο Δημοτικό τα περιστατικά bullying είναι μειωμένα σχετικά με το Νηπιαγωγείο. Τα είδη bullying που παρατηρούνται συχνότερα αφορούν σωματικό bullying στις μικρότερες τάξεις, λεκτικό αλλά και συναισθηματικό.

Σχολικός Εκφοβισμός Στο Γυμνάσιο – Λύκειο

Στην εφηβεία τα παιδιά στρέφονται περισσότερο στο cyberbullying, λόγω της αυξημένης χρήσης του διαδικτύου. Το λεκτικό, κοινωνικό, συναισθηματικό και σεξουαλικό bullying είναι επίσης πιο έντονα. Το bullying φαίνεται να έχει την μεγαλύτερη συχνότητα γύρω στα 13 με 14 χρόνια.

Ποιος Είναι Ο Πιο Αποδοτικός Τρόπος Επίλυσης Περιστατικών Σχολικού Bullying;

O πιο αποδοτικός τρόπος επίλυσης περιστατικών bullying στο σχολικό πλαίσιο για την επιτυχή μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση και πρόληψη του bullying είναι η προσέγγιση της restorative justice (αποκαταστατική δικαιοσύνη) με τεχνικές όπως οι παρακάτω:

  • η διαμεσολάβηση για τη θετική επίλυση της διαμάχης,
  • η ενίσχυση των κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών,
  • η δημιουργία ενός σχολικού κλίματος εμπιστοσύνης και ασφάλειας,
  • η αύξηση της αυτοεκτίμησης των μαθητών,
  • η βελτίωση της συναισθηματικής τους νοημοσύνης,
  • η ενίσχυση της ενσυναίσθησης
  • η ενίσχυση των κοινωνικών δεσμών και σχέσεων μεταξύ παιδιών και παιδιών-ενηλίκων

Τι Να Κάνω & Πού Να Απευθυνθώ Για Καταγγελία Για Bullying;

Εάν διαπιστώσετε πως το παιδί σας έχει πέσει θύμα μπούλινγκ, είναι απαραίτητο να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας και να μην του μεταδώσετε περισσότερη αναστάτωση από αυτήν που ήδη πιθανώς να έχει. Τα ακόλουθα βήματα θα σας βοηθήσουν να λάβετε δράση με ήρεμο και συστηματικό τρόπο, ώστε να διαχειριστείτε πρακτικά το περιστατικό, να φροντίσετε την κοινωνικο-συναισθηματική υγεία του παιδιού σας και να το θωρακίσετε από μελλοντικά συμβάντα.

1. Μιλήστε Ανοιχτά Με Το Παιδί Σας

Εάν υποψιαστείτε ότι το παιδί σας είναι θύμα bullying, το πρώτο βήμα είναι να του μιλήσετε ανοιχτά για αυτό. Κάντε μία ανοιχτή συζήτηση περί bullying, εξηγήστε τι σημαίνει με μερικά παραδείγματα, και ρωτήστε αν του έχει συμβεί ποτέ κάτι από αυτά.

Καθησυχάστε το πως δεν είναι δικό του λάθος, πως έκανε το σωστό που σας μίλησε και πως δε θα βρεθεί σε μπελάδες. Συντονιστείτε με τις ανάγκες του και προσφέρετέ του ευκαιρίες για χαλάρωση, παιχνίδι και ευχάριστες δραστηριότητες.

2. Μιλήστε Στο Σχολείο Του Παιδιού

Εάν το bullying συμβαίνει στον χώρο του σχολείου ή εκτός σχολείου (φυσικά ή διαδικτυακά) με παιδιά του σχολείου, μιλήστε στην διεύθυνση του σχολείου. Εάν έχετε αποδεικτικά (π.χ. μηνύματα) πάρτε τα μαζί σας και μοιραστείτε τα.

Περιγράψτε με λεπτομέρειες το αντίκτυπο που είχε στο παιδί σας, σωματικά, συναισθηματικά, κοινωνικά, γνωστικά, συμπεριφορικά. Απαιτήστε την ανταπόκρισή τους και ρωτήστε τους τι βήματα θα κάνουν για να διευθετήσουν το θέμα. Ζητήστε νέα συνάντηση ανασκόπησης σε μερικές εβδομάδες.

Εάν το bullying συνεχίζεται, δεν μείνετε ικανοποιημένοι με τον χειρισμό του σχολείου ή δεν υπάρξει καμία ανταπόκριση, μπορείτε να κάνετε επίσημη γραπτή διαμαρτυρία προς το σχολείο ή να απευθυνθείτε στη διοίκηση του σχολείου.

Σε κάθε περίπτωση, συνεχίστε να διατηρείτε αρχείο με τα περιστατικά bullying και τις αντιδράσεις του παιδιού σας.

3. Ενδυναμώστε Τις Κοινωνικές Δεξιότητες Και Την Αυτοεκτίμηση Του Παιδιού Σας

Παιδιά με υψηλή αυτοεκτίμηση και καλές κοινωνικές δεξιότητες είναι ικανά να διαχειριστούν περιστατικά bullying πιο αποτελεσματικά. Αφιερώστε χρόνο σε δραστηριότητες ενδυνάμωσης των κοινωνικών δεξιοτήτων του παιδιού, συμπεριλαμβανομένων ασκήσεων επίλυσης συγκρούσεων.

Ασκήσεις συναισθηματικής νοημοσύνης και ενσυναίσθησης συνδέονται με τις κοινωνικές δεξιότητες και τις ενισχύουν, όπως:

  • Τι αισθάνομαι σε μία δεδομένη κατάσταση;
  • Τι αισθάνεται ο άλλος;
  • Ποια ήταν τα κίνητρα για την πράξη αυτή;
  • Τι μπορώ να κάνω για να το επιλύσω;

Η εξάσκηση αυτή μπορεί να γίνει με role play, παιχνίδια με κούκλες / κουκλοθέατρο, ζωγραφική, υποθετικά ή ρεαλιστικά σενάρια, και άλλους δημιουργικούς τρόπους. Βιβλία και κάρτες συναισθηματικής νοημοσύνης είναι εξίσου βοηθητικά.

4. Ζητήστε Τη Βοήθεια Ειδικού

Το bullying μπορεί να είναι ιδιαίτερα ψυχοφθόρο για το παιδί αλλά και για τους γονείς. Μπορεί να επαναφέρει στην επιφάνεια προηγούμενα περιστατικά bullying για το παιδί αλλά και για τους γονείς, παιδικά τραύματα και άλλες προσωπικές δυσκολίες, κοινωνικής φύσεως ή ψυχικής υγείας. Μην νιώσετε ότι πρέπει να το αντιμετωπίσετε μόνοι σας.

Σχολικοί ψυχολόγοι ή σύμβουλοι και παιδοψυχολόγοι είναι κάποιες από τις ειδικότητες που μπορούν να σας βοηθήσουν αποτελεσματικά στην διαχείριση των περιστατικών, τόσο από πρακτικής πλευράς, όσο και από κοινωνικο-συναισθηματικής πλευράς.

5. Διαδικτυακός Εκφοβισμός

Επιπρόσθετα με τις παραπάνω δράσεις, βεβαιωθείτε πως έχετε ενεργοποιημένα όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας και parental controls στις εφαρμογές και τις πλατφόρμες που χρησιμοποιεί το παιδί σας. Βεβαιωθείτε πως το παιδί γνωρίζει πώς να κάνει “report” και “block” σε όποιον στέλνει ανεπιθύμητα μηνύματα.

Μην λάβετε ριζικά μέτρα, όπως την κατάσχεση ηλεκτρονικών συσκευών – δεν θα επιλύσουν το πρόβλημα και πιθανώς να δημιουργήσουν επιπρόσθετη ανασφάλεια και αναστάτωση στο παιδί. Ενημερωθείτε σε βάθος για την καλύτερη προσέγγιση ως προς τα μέτρα διαδικτυακής προστασίας που μπορείτε να λάβετε για το παιδί σας.

6. Απευθυνθείτε Στην Αστυνομία

Στην ιστοσελίδα της ελληνικής αστυνομίας αναγράφεται ότι “Τα περισσότερα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού δεν αποτελούν αδικήματα παρά την επιβαρυντική για τον ψυχισμό των παιδιών φύση τους. Ωστόσο πρέπει να απευθυνθείτε στην Αστυνομία εάν το παιδί σας γίνεται θύμα:

  • Επιθέσεων
  • Κλοπών
  • Επίμονων και επαναλαμβανόμενων απειλών / παρενόχληση
  • Συμπεριφορών που υποκινούνται από μίσος ή προκατάληψη εξαιτίας της εθνικότητας, της σεξουαλικότητας ή οποιουδήποτε άλλου θεμελιώδους χαρακτηριστικού του (π.χ. φύλο, θρησκεία).”
 
 

(πηγή: Ελληνική Αστυνομία)

 

Ημερίδα / Δράση Stop Bullying

Μία από τις μεγαλύτερες anti-bullying οργανώσεις στην Ελλάδα είναι το Stop Bullying (Δίκτυο Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Φαινομένων Σχολικής Βίας και Εκφοβισμού).

Το Χαμόγελο του Παιδιού έχει επίσης κάποιες σχετικές δράσεις. 

Τοπικοί Δήμοι και Κοινότητες αναλαμβάνουν συχνά τις δικές τους τοπικές δράσεις.

Στα σχολεία, διάφορες δράσεις και πρωτοβουλίες της ελληνικής και ευρωπαϊκής σκηνής έχουν στόχο την ενημέρωση, ενεργοποίηση και ενδυνάμωση των μαθητών κατά του μπούλινγκ. Για παράδειγμα,στα πλαίσια του προγράμματος “FREE TO SPEAK, SAFE TO LEARN – Democratic Schools for All” (“Ελεύθεροι να μιλήσουμε, ασφαλείς να μάθουμε -Δημοκρατικά σχολεία για όλους”) του Συμβουλίου της Ευρώπης (Council of Europe), συμμετέχουν τρία ελληνικά σχολεία στον Αυλώνα και στην Θεσσαλονίκη, ηλικιών από πέντε έως δεκαεννέα ετών.

(πηγή: parentshub)