Το bullying είναι μία μορφή βίας. Προς ώρας δεν υπάρχει ένας επίσημος, νομικά κατοχυρωμένος ορισμός για το bullying. Τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για να θεωρηθεί μία συμπεριφορά ως bullying, συνήθως συμπεριλαμβάνουν : 1) Την επανάληψη (μία συμπεριφορά επαναλαμβανόμενη και όχι μεμονωμένη), 2) Την πρόθεση να προκληθεί συναισθηματική ή σωματική βλάβη στον άλλον, 3) Την ανισότητα ισχύος μεταξύ των δύο ατόμων (ή ομάδων).
Βάσει των παραπάνω στοιχείων, το bullying είναι μία εκούσια, βίαιη συμπεριφορά προς κάποιο πρόσωπο ή ομάδα συγκριτικά πιο αδύναμη.
Όταν αναφερόμαστε σε σχολικό bullying, εννοούμε το bullying που λαμβάνει χώρα στο σχολικό πλαίσιο.
(Πηγές: Antibullying Alliance, UK Government και NSPCC)
Υπάρχουν διάφορες κατηγοριοποιήσεις του school bullying, ανάλογα με το μέσο που χρησιμοποιείται, την παρατηρούμενη συμπεριφορά ή τις επιπτώσεις που έχει στο άτομο που το λαμβάνει. Εδώ θα εξετάσουμε κάποιες από τις πιο βασικές κατηγορίες.
Οι παρακάτω κατηγορίες δεν είναι αμοιβαία αποκλειόμενες και δεν είναι πάντα ξεκάθαρες. Για παράδειγμα, ένα παιδί μπορεί να λάβει ταυτόχρονα σωματικό, κοινωνικό και συναισθηματικό bullying.
Το bullying μέσω σωματικής βίας είναι ίσως το πιο εύκολο να παρατηρηθεί από το θύμα και άλλους μάρτυρες. Οι συμπεριφορές συχνά συμπεριλαμβάνουν οποιουδήποτε είδους φυσικά επιθετική συμπεριφορά.
Το bullying μέσω λεκτικής βία αφορά την χρήση λόγου με πρόθεση τον εκφοβισμό.
Το Bullying μέσω συναισθηματικής βίας αναφέρεται στον συναισθηματικό εκφοβισμό ενός ατόμου.
Το bullying μέσω σεξουαλικής βίας αναφέρεται στην άσκηση δύναμης και βίας με στόχο τη σεξουαλική συναναστροφή ή την χρήση του ατόμου με σεξουαλικές προθέσεις.
Τέλος, το cyber bullying είναι bullying που πραγματοποιείται διαδικτυακά. Μπορεί να ανήκει σε οποιαδήποτε από τις παραπάνω κατηγορίες. Σε αντίθεση με το bullying που γίνεται στο φυσικό μας περιβάλλον, το cyber bullying μπορεί να μας ακολουθεί παντού, όσο έχουμε πρόσβαση στις ηλεκτρονικές μας συσκευές και το διαδίκτυο.
Ο ρόλος των παιδαγωγών και δασκάλων είναι κομβικός στη θετική διαμεσολάβηση και επίλυση προβλημάτων, τον παραδειγματισμό μέσω επανάληψης και παιχνιδιού, τις ασκήσεις συναισθηματικής νοημοσύνης, την ανάπτυξη του συναισθηματικού λεξιλογίου των παιδιών, ασκήσεις μοιράσματος και το συνεργατικό παιχνίδι. Εκφοβισμός που προέρχεται από τους παιδαγωγούς προς τα παιδιά, συχνά με το πρόσχημα των πειθαρχικών μεθόδων διαπαιδαγώγησης, είναι εξίσου συχνός.
Στο Δημοτικό τα περιστατικά bullying είναι μειωμένα σχετικά με το Νηπιαγωγείο. Τα είδη bullying που παρατηρούνται συχνότερα αφορούν σωματικό bullying στις μικρότερες τάξεις, λεκτικό αλλά και συναισθηματικό.
Στην εφηβεία τα παιδιά στρέφονται περισσότερο στο cyberbullying, λόγω της αυξημένης χρήσης του διαδικτύου. Το λεκτικό, κοινωνικό, συναισθηματικό και σεξουαλικό bullying είναι επίσης πιο έντονα. Το bullying φαίνεται να έχει την μεγαλύτερη συχνότητα γύρω στα 13 με 14 χρόνια.
O πιο αποδοτικός τρόπος επίλυσης περιστατικών bullying στο σχολικό πλαίσιο για την επιτυχή μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση και πρόληψη του bullying είναι η προσέγγιση της restorative justice (αποκαταστατική δικαιοσύνη) με τεχνικές όπως οι παρακάτω:
Εάν υποψιαστείτε ότι το παιδί σας είναι θύμα bullying, το πρώτο βήμα είναι να του μιλήσετε ανοιχτά για αυτό. Κάντε μία ανοιχτή συζήτηση περί bullying, εξηγήστε τι σημαίνει με μερικά παραδείγματα, και ρωτήστε αν του έχει συμβεί ποτέ κάτι από αυτά.
Καθησυχάστε το πως δεν είναι δικό του λάθος, πως έκανε το σωστό που σας μίλησε και πως δε θα βρεθεί σε μπελάδες. Συντονιστείτε με τις ανάγκες του και προσφέρετέ του ευκαιρίες για χαλάρωση, παιχνίδι και ευχάριστες δραστηριότητες.
Εάν το bullying συμβαίνει στον χώρο του σχολείου ή εκτός σχολείου (φυσικά ή διαδικτυακά) με παιδιά του σχολείου, μιλήστε στην διεύθυνση του σχολείου. Εάν έχετε αποδεικτικά (π.χ. μηνύματα) πάρτε τα μαζί σας και μοιραστείτε τα.
Περιγράψτε με λεπτομέρειες το αντίκτυπο που είχε στο παιδί σας, σωματικά, συναισθηματικά, κοινωνικά, γνωστικά, συμπεριφορικά. Απαιτήστε την ανταπόκρισή τους και ρωτήστε τους τι βήματα θα κάνουν για να διευθετήσουν το θέμα. Ζητήστε νέα συνάντηση ανασκόπησης σε μερικές εβδομάδες.
Εάν το bullying συνεχίζεται, δεν μείνετε ικανοποιημένοι με τον χειρισμό του σχολείου ή δεν υπάρξει καμία ανταπόκριση, μπορείτε να κάνετε επίσημη γραπτή διαμαρτυρία προς το σχολείο ή να απευθυνθείτε στη διοίκηση του σχολείου.
Σε κάθε περίπτωση, συνεχίστε να διατηρείτε αρχείο με τα περιστατικά bullying και τις αντιδράσεις του παιδιού σας.
Παιδιά με υψηλή αυτοεκτίμηση και καλές κοινωνικές δεξιότητες είναι ικανά να διαχειριστούν περιστατικά bullying πιο αποτελεσματικά. Αφιερώστε χρόνο σε δραστηριότητες ενδυνάμωσης των κοινωνικών δεξιοτήτων του παιδιού, συμπεριλαμβανομένων ασκήσεων επίλυσης συγκρούσεων.
Ασκήσεις συναισθηματικής νοημοσύνης και ενσυναίσθησης συνδέονται με τις κοινωνικές δεξιότητες και τις ενισχύουν, όπως:
Η εξάσκηση αυτή μπορεί να γίνει με role play, παιχνίδια με κούκλες / κουκλοθέατρο, ζωγραφική, υποθετικά ή ρεαλιστικά σενάρια, και άλλους δημιουργικούς τρόπους. Βιβλία και κάρτες συναισθηματικής νοημοσύνης είναι εξίσου βοηθητικά.
Το bullying μπορεί να είναι ιδιαίτερα ψυχοφθόρο για το παιδί αλλά και για τους γονείς. Μπορεί να επαναφέρει στην επιφάνεια προηγούμενα περιστατικά bullying για το παιδί αλλά και για τους γονείς, παιδικά τραύματα και άλλες προσωπικές δυσκολίες, κοινωνικής φύσεως ή ψυχικής υγείας. Μην νιώσετε ότι πρέπει να το αντιμετωπίσετε μόνοι σας.
Σχολικοί ψυχολόγοι ή σύμβουλοι και παιδοψυχολόγοι είναι κάποιες από τις ειδικότητες που μπορούν να σας βοηθήσουν αποτελεσματικά στην διαχείριση των περιστατικών, τόσο από πρακτικής πλευράς, όσο και από κοινωνικο-συναισθηματικής πλευράς.
Επιπρόσθετα με τις παραπάνω δράσεις, βεβαιωθείτε πως έχετε ενεργοποιημένα όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας και parental controls στις εφαρμογές και τις πλατφόρμες που χρησιμοποιεί το παιδί σας. Βεβαιωθείτε πως το παιδί γνωρίζει πώς να κάνει “report” και “block” σε όποιον στέλνει ανεπιθύμητα μηνύματα.
Μην λάβετε ριζικά μέτρα, όπως την κατάσχεση ηλεκτρονικών συσκευών – δεν θα επιλύσουν το πρόβλημα και πιθανώς να δημιουργήσουν επιπρόσθετη ανασφάλεια και αναστάτωση στο παιδί. Ενημερωθείτε σε βάθος για την καλύτερη προσέγγιση ως προς τα μέτρα διαδικτυακής προστασίας που μπορείτε να λάβετε για το παιδί σας.
Στην ιστοσελίδα της ελληνικής αστυνομίας αναγράφεται ότι “Τα περισσότερα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού δεν αποτελούν αδικήματα παρά την επιβαρυντική για τον ψυχισμό των παιδιών φύση τους. Ωστόσο πρέπει να απευθυνθείτε στην Αστυνομία εάν το παιδί σας γίνεται θύμα:
(πηγή: Ελληνική Αστυνομία)
Μία από τις μεγαλύτερες anti-bullying οργανώσεις στην Ελλάδα είναι το Stop Bullying (Δίκτυο Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Φαινομένων Σχολικής Βίας και Εκφοβισμού).
Το Χαμόγελο του Παιδιού έχει επίσης κάποιες σχετικές δράσεις.
Τοπικοί Δήμοι και Κοινότητες αναλαμβάνουν συχνά τις δικές τους τοπικές δράσεις.
Στα σχολεία, διάφορες δράσεις και πρωτοβουλίες της ελληνικής και ευρωπαϊκής σκηνής έχουν στόχο την ενημέρωση, ενεργοποίηση και ενδυνάμωση των μαθητών κατά του μπούλινγκ. Για παράδειγμα,στα πλαίσια του προγράμματος “FREE TO SPEAK, SAFE TO LEARN – Democratic Schools for All” (“Ελεύθεροι να μιλήσουμε, ασφαλείς να μάθουμε -Δημοκρατικά σχολεία για όλους”) του Συμβουλίου της Ευρώπης (Council of Europe), συμμετέχουν τρία ελληνικά σχολεία στον Αυλώνα και στην Θεσσαλονίκη, ηλικιών από πέντε έως δεκαεννέα ετών.
(πηγή: parentshub)